Yr Wythnos Gyda Rob

17 Ionawr 2025

Helo pawb,

Yn gyntaf yr wythnos hon, roeddwn i eisiau rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf ichi am gam diweddaraf ein proses o osod cyllideb ar ôl i gynigion gael eu cytuno mewn cyfarfod o Gabinet y Cyngor ddoe (dydd Iau).

Gwnaeth Llywodraeth Cymru ei chyhoeddiad cyllid Awdurdodau Lleol cyn y Nadolig, gyda'r Cyngor yn bwriadu derbyn ychydig llai na £216 miliwn ar gyfer 2025/26, sy'n cynrychioli cynnydd o 3.4 y cant.

Mae'r ffigur hwnnw'n cyfrif am tua dwy ran o dair o'n hincwm, gyda'r gweddill yn cynnwys Treth Gyngor, taliadau am wasanaethau a chyfran o ardrethi busnes o bob rhan o Gymru.

Er gwaethaf y cynnydd hwn o 3.4 y cant, fel y gwyddoch yn ddiau eisoes, mae'r galw am wasanaethau beirniadol penodol o'r Cyngor yn parhau i dyfu'n gyflym, fel y mae'r gost o ddarparu llawer o wasanaethau eraill.

Mae hyn i gyd yn golygu ein bod, fel llawer o gynghorau eraill ledled Cymru a Lloegr, yn profi pwysau ariannol mawr, yn benodol o fewn Gofal Cymdeithasol Plant ac Oedolion; cyllidebau ysgolion, yn enwedig darpariaeth ar gyfer disgyblion ag Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY); ac yn y cyflenwad o gludiant ysgol.

Y llinell waelod yw nad yw cyllid y flwyddyn nesaf yn ddigonol i gynnal gwasanaethau ar lefelau presennol felly bydd angen gwneud rhai penderfyniadau anodd i ddod â gwariant yn unol ag incwm.

Ein blaenoriaeth yw diogelu gwasanaethau ar gyfer ein preswylwyr mwyaf bregus, tra'n chwilio am ffyrdd newydd ac arloesol o ddarparu darpariaeth y cyngor.

Mae gan y Cyngor hwn hanes ardderchog o ddarparu modelau busnes creadigol drwy ei Raglen Aillunio ac nid oes gennyf unrhyw amheuaeth y bydd hynny'n parhau gan fy mod yn gwybod o brofiad faint yn union y gall y grŵp hwn o staff ei gyflawni mewn amgylchiadau profi.

Er fy mod yn hyderus bod achos i optimistiaeth wrth i ni edrych i oresgyn rhwystrau presennol a dod â'r flwyddyn i ben mewn sefyllfa gryfach, os oes gan unrhyw un bryderon, codwch nhw gyda'ch rheolwr fel y gellir eu trafod.

Ar ôl cael eu cytuno gan y Cabinet, bydd cynigion arbedion yn cael eu rhoi i bwyllgorau craffu a thrigolion drwy ymgynghoriad cyhoeddus cyn i'r gyllideb gael ei hystyried ymhellach a'i chwblhau mewn cyfarfod o'r Cyngor Llawn ym mis Mawrth.

Croesewir barn y staff a'r holl bartïon eraill sydd â diddordeb fel rhan o'r ymgynghoriad hwnnw, sy'n lansio ar 20 Ionawr ac sy'n rhedeg am bedair wythnos.

Ddoe, roedd hi'n wych croesawu, Ysgrifennydd Cabinet Llywodraeth Cymru dros Dai a Llywodraeth Leol, Jayne Bryant i Fro Morgannwg. Yn ystod yr ymweliad, ymwelodd cydweithwyr o'n Is-adran Tai, yr Arweinydd, Aelod Cabinet dros Dai y Sector Cyhoeddus ac Ymgysylltu â Tenantiaid a minnau â rhai o'n safleoedd tai allweddol a thrafododd y gwaith sy'n cael ei wneud yn y Fro i ateb y galw am gartrefi newydd y Cyngor. 

Fe wnaethom ymgymryd â sawl lleoliad o amgylch y Barri, lle mae eiddo yn cael eu hadeiladu i helpu i fynd i'r afael â'r galw cynyddol am dai'r Cyngor.

Nid mater sy'n effeithio ar y Fro yn unig yw hwn, ond un sy'n cael ei weld ledled y DU, a dyna pam mae prosiectau fel y rhain mor hanfodol.

Roedd y daith yn cynnwys stop yn y 52 o gartrefi a gwblhawyd yn ddiweddar yn Heol Hayeswood, a golwg y tu mewn i eiddo sy'n cael eu hadeiladu ar hen safle Clinig Colcot ac yn Clos Holm View.

Roedd cam un datblygiad Clos Holm View yn cynnwys adeiladu 11 uned dai, gyda 31 arall i'w creu yng nghyfnod nesaf y cynllun.

Mae'r rhain yn gymysgedd o dai a byngalos, gan gynnwys rhai cartrefi wedi'u haddasu i ddiwallu anghenion y rhai sydd ag aelod o'r teulu anabl.

Ar Heol Coldbrook, rydym yn adeiladu 20 o dai un a dau wely, gyda'r gwaith i gael ei gwblhau ym mis Ebrill, tra bod 12 fflat newydd yn cael eu hadeiladu ar hen safle Clinig Colcot.

Y prosiectau hyn yw'r enghreifftiau diweddaraf o waith y Cyngor i fynd i'r afael â'r argyfwng tai, sy'n gweld bron i 7000 o aelwydydd ar ein Rhestr Aros Tai - 700 ohonynt yn y band blaenoriaeth uchaf - a 300 o aelwydydd yn byw mewn llety dros dro ar hyn o bryd.

Yn ystod yr ymweliad, roeddwn yn falch iawn o ddangos gwaith yr ydym yn ei wneud yn y maes pwysig hwn i Ysgrifennydd y Cabinet a rhannu gyda hi rhywfaint o wybodaeth am sut mae hyn yn helpu ein trigolion.

Diolch i Mike Ingram ac Andrew Freegard am ymuno â mi yn ystod yr ymweliad ac am eich holl waith caled wrth ddod â'r cynlluniau hyn i ffrwyth. Maent yn gwneud gwahaniaeth i rai o aelodau mwyaf bregus ein cymunedau fel bod yr ymdrech honno'n hynod werth chweil.

Mewn mannau eraill, mae disgyblion a staff Ysgol Gynradd Sili wedi dadorchuddio gardd bywyd gwyllt newydd sy'n cynnwys cannoedd o rywogaethau planhigion brodorol i hyrwyddo bioamrywiaeth.

Mewn partneriaeth â Morgan Sindall Construction, nod y gofod pwrpasol yw annog myfyrwyr i gymryd rhan mewn amrywiaeth o weithgareddau awyr agored ymarferol tra'n dysgu am yr amgylchedd a chadwraeth hefyd.

Mae hyn yn cyd-fynd yn berffaith â'n menter Prosiect Zero i ddod yn garbon niwtral erbyn 2030 ac mae'n dod ar ôl i ni ddatgan argyfyngau hinsawdd a natur cyn y pandemig.

Dewiswyd mwy na 500 o rywogaethau o blanhigion peillio brodorol a phum coeden frodorol gan dyfwyr lleol — gan gynnwys coed Comfrey, Cowslip, Bresych Gwyllt a choed Elder a Byrcwn Gwern.

Gosodwyd pedwar boncyd gwenyn a wnaed o goeden Cherry leol a saith bocs adar a wnaed gan wirfoddolwyr hefyd.

Fel amnaid i gysylltiadau'r ysgol â thraethau cyfagos, dewiswyd y planhigion a'r coed yn benodol i wrthsefyll amodau gwyntog, chwistrellu cefnfor a gallant ffynnu mewn pridd hallt.

Aeth plant a gwirfoddolwyr hefyd ati i weithio ar y 70 metr o wrychoedd o amgylch maes chwarae yr ysgol, a fydd yn darparu ffynhonnell fwyd sydd ei hangen yn fawr i fywyd gwyllt, sy'n hanfodol ar gyfer creu bioamrywiaeth hirdymor yn yr ardal.

Da iawn i bawb sy'n cymryd rhan. Mae gan bob un ohonom gyfrifoldeb i ddiogelu'r amgylchedd naturiol ac mae'n wych gweld Ysgol Gynradd Sili yn arwain drwy esiampl.

Ar bwnc ymdrechion lleihau carbon, mae Nathan Thomas, ein Rheolwr Priffyrdd, wedi bod yn rhan o dreialu system atgyweirio cynaliadwy newydd i atgyweirio ffyrdd sydd wedi'u difrodi.

Gan weithio gyda Roadmender Asphalt, profodd y Cyngor dechneg Elastomac yn Greave Close a Walston Road yn Wenvoe.

Mae'r system Elastomac yn trosi hen deiars yn ddeunydd trwsio ffyrdd arloesol sy'n gallu gostwng ôl-troed carbon atgyweiriadau clytiau 85 y cant felly bydd yn helpu'n sylweddol yn ein hymdrechion Prosiect Zero.

Mae'r deunyddiau a ddefnyddir hefyd yn lleihau symudiad deunydd a gwastraff 90 y cant, sy'n gostwng costau, ac yn osgoi tarfu diangen.

Gall Elastomac helpu i drwsio amrywiaeth o arwynebau gan gynnwys ffyrdd, meysydd parcio, pontydd a seilwaith arall

Da iawn Nathan a'r tîm priffyrdd ehangach am edrych i fabwysiadu technoleg newydd mor arloesol.

Daw'r treial hwn ar ôl i'r tîm hefyd brofi system ail-wynebu gwyrddach newydd yn ddiweddar ar Heol Sgomer y Barri.

Gan weithio gyda'r cwmni adeiladu Miles Macadam, defnyddiwyd sylwedd o'r enw Biopave, sydd wedi'i gynllunio i leihau effaith amgylcheddol ailwynebu a chynnal a chadw ffyrdd yn sylweddol.

Mae carbon yn cael ei ddal o fewn wyneb y ffordd sy'n golygu na ellir ei ryddhau i'r atmosffer ac mae defnyddio deunyddiau wedi'u hailgylchu yn gostwng allyriadau nwyon tŷ gwydr yn sylweddol gan nad oes angen chwarelu'r rhain.

Mae gwydnwch system Biopave, sydd â gwarant pum mlynedd yn lle un, hefyd yn golygu bod angen cynnal a chadw llai aml ar ffyrdd, gan leihau faint o ddeunyddiau a ddefnyddir a'r arian a wariwyd yn y tymor hir.

Da iawn!

Nesaf, roeddwn am sôn am Ysgol Gynradd Gatholig St Helen o'r Barri, a ymwelodd â Siambr y Cyngor ar gyfer digwyddiad a drefnwyd gan ein Tîm Gwasanaethau Democrataidd.

Yno fe wnaethant ddysgu am ddemocratiaeth leol, gan gwrdd â'r Maer a'r Dirprwy Faer.

Wedi hynny, ysgrifennodd yr athrawes Anne Prosser at Amy Rudman, Swyddog Gwasanaethau Democrataidd a Chraffu, i drosglwyddo pa brofiad pleserus a buddiol oedd i'r plant.

Ysgrifennodd: “Roeddwn i eisiau dweud diolch eto am drefnu ein hymweliad â'r Swyddfeydd Dinesig a'r sesiynau holi ac ateb gyda'r Maer a'r Dirprwy Faer. Roedd y plant yn mwynhau eu hunain yn fawr.

“Rydym wedi ysgrifennu ar wahân at y Maer a'r Dirprwy Faer ond wedi meddwl efallai eich bod yn hoffi clywed rhai o feddyliau'r plant am eu hymweliad.”

Dyma ddetholiad o sylwadau disgyblion:

“Diolch i chi am ein cael ni. Roedd yn daith wych. Fe wnes i fwynhau eistedd yn Siambr y Cyngor fel mae'r cynghorwyr yn ei wneud a gofyn llawer o gwestiynau i chi. Roedd yn hwyl defnyddio'r meicroffonau a gweld ein llun ar y teledu pan oeddem yn siarad.”

“Fe wnes i fwynhau fy nhaith i'r Swyddfeydd Dinesig a bod yn un o'r plant a gafodd ofyn cwestiwn. Doeddwn i ddim yn gwybod bod gennym gymaint o barciau. Roeddwn i'n hoffi gwybod pan fydd tai newydd yn cael eu hadeiladu eich bod yn gwneud yn siŵr eu bod hefyd yn adeiladu maes chwarae newydd arall i'r bobl sy'n byw yn y tai newydd ei ddefnyddio.”

“Diolch am yr ymweliad. Roeddwn i'n ei hoffi yn fawr pan oedd rhaid i ni ganu'r gloch a sefyll i fyny ac aros i'r Maer ddod i mewn. Roedd yn gwneud i mi deimlo'n bwysig iawn fy mod yn dechrau cyfarfod pwysig. Roeddwn i'n hoffi bod gan y Maer lawer o atebion i'r cwestiynau yr oeddem wedi meddwl amdanynt.”

“Cefais amser gwych yn ymweld â'r Swyddogion Dinesig. Fe wnaeth i mi feddwl, pan fyddaf yn hŷn, yr hoffwn i weithio i'r Cyngor.”

Mae'n amlwg bod yr ymweliad wedi gwneud argraff gref iawn ar y plant, gan eu helpu i ddeall mwy am y Cyngor a'r hyn yr ydym i gyd yn ei wneud.

Mae clod enfawr yn mynd i Amy ac aelodau eraill y Tîm Gwasanaethau Democrataidd sy'n ymwneud â threfnu'r digwyddiad.

Yn olaf, roeddwn am longyfarch y Cynorthwyydd Cymorth Dysgu Ellie Jones, sydd wedi cael ei henwi'n Cefnogi Plant mewn Addysg (SoDdGA) Cymru Seren (Seren) y Mis ar gyfer mis Chwefror.

Mae'r wobr hon yn cydnabod unigolyn sydd wedi cydweithio'n gadarnhaol â'r SoDdGA ac wedi dangos cefnogaeth i'w gymuned lluoedd arfog leol.

Enillodd Ellie yr anrhydedd am ei gwaith gyda phlant gwasanaeth, eu teuluoedd ac ysgol Ysgol Y Ddraig ar brosiect Gwasanaeth Plant Eich Barn, ymarfer ymgysylltu a helpodd i ddal safbwyntiau plant gyda rhieni neu ofalwyr yn y fyddin.

Da iawn Ellie. Mae hynny'n waith pwysig iawn ac mae'r wobr yn haeddiannol iawn.

Diolch i chi i gyd am eich ymdrechion yr wythnos hon — rydw i a gweddill y tîm Arweinyddiaeth Strategol yn eu gwerthfawrogi ac yn eu gwerthfawrogi.

I'r rhai ohonoch nad ydynt yn y gwaith, cael cwpl o ddiwrnodau i ffwrdd ymlaciol a phleserus.

Diolch yn fawr iawn,

Rob